Senin, 02 Juli 2012

Beberapa “Maliq” Dalam Adat dan Tradisi Masyarakat Sasak

Oleh : Lalu Pangkat Ali

“MALIQ” artinya tabu, terlarang,tidak layak diperbuat, karena akan membawa akibat buruk yang tidak saja datang secara nyata,tapi juga tidak nyata.

Kata maliq bermakna terlarang keras yang berbeda tingkat kedalaman pengertiannya dengan kata-kata; ndeq kanggo (tidak boleh), jra (jangan), ndeq bau (tidak dapat), tesiliq (dimarah), pelih (salah).
Contoh pemakaian dalam kalimat misalnya; “Ndeqte kanggo girang akalang batur” (tidak boleh suka menipu teman), jrate girang akalang batur” (jangan kita suka menipu teman).
Kalimat ini akan sangat berbeda artinya bila menggunakan kata “maliq”. Contoh; “O, aku kumaliqang diriq yak tipu batur” (O, aku ini sangat menjaga diriku (menyumpahi diriku) untuk sampai menipu teman. Atau kutabukan diriku untuk menipu teman.
Para pembaca dan pecinta nilai luhur budaya bangsa. Manakah contoh barang-barang yang dianggap “maliq” pada penampilan diri kita? Adapun masalah penampilan yang dilarang itu antara lain ada tiga perkara.

AKSAME DALAM TUGAS PISOLO

A :       ASSALAMUALAIKUM, WR WB....
B :       WAALAIKUM SALAM, WR WB....
A :       ALHAMDULILLAH.....DINING SAMPUN KEIMBALIN SALAM SEUGAME TITIANG SANE WAU LINTANG, PURUN MALIH DEWEK TITIANG MATUR SALAM PANEMBRAME UTAWI SALAM ADAT.
B :       SINGGIH, DANE AGUNG KANG WAU RAUH, SALAM UGAME SAMPUN TEIMBALIN, LAN MALIH SALAM PANEMBRAME SAMPUN KETAMPI, DAWEK......
A :       MATUR AGUNG TAMPI ASIH ANTUK DANE PENGARSE WACANE, MENAWI MALUNGGUH RING AREP DANE KEPALE DESA, INGKANG DADYE PENGEMONG KRAME, KALIH DANE KEPALE DUSUN INGKANG DADYE PENGEMBAN ADAT, LAN MALIH DATU PARA DATU, RADEN, MENAK, BULING, PERWANGSE, TUAN GURU, KIAYI, KHATIB, MUDIM, BILAL, MERBOT SAMI, DANE HAJI PARE HAJI, LAN SANTRI SANTRIE, NIPUN NALER GENAH, DEWEK TITIANG PRIANGGE NGELUNGSUR NUGRAHE.......
B :       KALINTANG PATUT SEKADI PENGANDIKE RAGANDE WAU RAUH, PANUGRAHE RAGANDE SAMPUN KETAMPI, NANGING WANTAH RAGANDE SANE SUMADIYE......
A :       MIWAH SANE NYARINGIN TITIANG PUNIKI RING KIWE, TENGEN, TURMALIH RING PUNGKUR, TITIANG MAMITANG NUGRAHE RING PERAGAYAN DANE-DANE SAMI…...
B :       SEMANGKANE UGI PANUGRAHE AGUNG SANE NYARENGIN RAGANDE RING KIWE, TENGEN, TURMALIH RING PUNGKUR, SAMPUN KELURGAHE, DURUSAN PENGANDIKE RAGANDE.......
A :       MATUR AGUNG SUKSME ANTUK PANJI PENAMPI AGUNG, INGGIGH YEN KELURGEHE ANTUK PANJI PENAMPI, DEWEK TITIANG MATUR MEKADI UNTENG SUMADIE......
B :       KALINTANG PATUT, DAWEK..........
A :       INGGIH, MAPAN DEWEK TITIANG PUNIKI KEPANDIKAYANG ANTUK DANE PEMBAYUN TITIANG RING JAGE, KENGIN PISOLO JAGI NUNASAN, WANTAH SAMI SAMPUN RAUH UTAWI SAMPUN NAPAK PARE SENTANE, ULEM-ULEMAN, MIWAH UNDANGAN SANE TENDAWEGAN ANTUK DANE HANDARBE KARYE. YEN NENTEN WENTEN DADOS PENGANTOS MALIH, PACANG MATUR ANTUK DANE PEMBAYUN TITIANG MANGDE GELIS RAUH NGATURANG AJI KRAME, NUNASAN.......
B :       SINGGIH, TUHU MEKADI PENGANDIKE RAGANDE WAU, DEWEK TITIANG SAMI SAMPUN NGANTOS, LAN SAMPUN NAPAK SUMADIYE NGANTOS KERAUHAN DANE AGUNG PEMBAYUN RAGANDE MANGDE GELIS LUARAN UPAKARYE PUNIKI. DAWEK RAGANDE MATUR MARING DANE PEMBAYUN RAGANDE.......
A :       INGGIH, YEN PUNIKI PENGANDIKE RAGANDE, WANTAH PUNIKI ATUR TITIANG, NGERARIS DEWEK TITIANG SRENG SAME NGELUNGSUR PENGANDIKE PAMIT. ASSALAMUALAIKUM WR, WB.......

KETERANGAN :
A :       PENYOLOH
B :       PEMBAYUN PENAMPI

Peringatan : Setiap Penyoloh dan rombongan, hendaknya berbusana rapi sesuai busana yang diharuskan dalam pelaksanaan acara adat sorong serah aji krame. Jangan memakai alas kaki atau aksesoris seperti sumpring dll. Pengiring jangan ngobrol apalagi merokok saat acara berlangsung.